เตรียมเบดดิ้งอย่างไรไม่ให้มีกลิ่นเหม็น

            จะว่าไปแล้ว.. ปัญหานี้คงเป็นปัญหาใหญ่กันเลยทีเดียว สำหรับคนเลี้ยงไส้เดือนที่มีพื้นที่จำกัด และบริเวณรอบข้างรายล้อมไปด้วยเพื่อนบ้าน ซึ่งการเตรียมอาหารหรือที่อยู่ หรือที่เรียกกันว่า "เบดดิ้ง" ให้กับเจ้าไส้เดือนดิน จำเป็นต้องใช้มูลวัว โดยเฉพาะมูลวัวนม จริงๆ แล้วสามารถใช้มูลของอะไรก็ได้นะ แต่เหตุที่แนะนำกันมาว่าให้ใช้มูลวัวนม เพราะสามารถหาได้ง่าย ซึ่งปัจจุบันนี้ก็มีทำกันเป็นธุรกิจ ผลิตส่งให้ฟาร์มไส้เดือนกันเป็นเรื่องเป็นราว 

             ว่ากันต่อเรื่องมูลวัวนม หรือขี้วัวนั่นแหละ ขึ้นชื่อว่า "ขี้" แน่นอนว่ามันต้องมีกลิ่น เพราะตัวแบคทีเรียที่ช่วยย่อยอาหารภายในลำไส้ หลังจากมันย่อยอาหารเสร็จ ก็จะขับถ่ายของเสียออกมาด้วยเช่นกัน และเป็นของเสียที่มีกลิ่นรุนแรงในกลุ่มของสารอินทรีย์ที่มีไนโตรเจนและกำมะถันอยู่สูง เช่นแก๊สในกลุ่มอินโดล สคาโท และเมอร์แคปแทน อะไรประมาณนี้แหละ ช่างมันเถอะ 555+ เอาเป็นว่า... แล้วเราจะเตรียมเบดดิ้งอย่างไรไม่ให้มีกลิ่น??? ซึ่งวิธีการเตรียมเบดดิ้งที่นิยมกันหลักๆ มีอยู่ 2 วิธี คือ...

1. วิธีแบบหมัก หรือ PRE-COMPOSTING

การเตรียมเบดดิ้งด้วยวิธีนี้ ถือว่าเป็นวิธีที่ดีที่สุด แล้วมันดีอย่างไร ?

- สามารถกำจัดปรสิตบางประเภทรวมทั้งไข่ หนอน หรือแมลง พยาธิ หรือเมล็ดวัชพืชบางส่วน

- เป็นการลดภาระในการย่อย หรือการกินอาหารของไส้เดือน รวมทั้งสามารถฆ่าเชื้อบางชนิดได้ เช่น อีโคไลน์ ซาลโมเนลล่า ที่มีปะปนมากันมูลสัตว์ 

- ทำให้แก๊สต่างๆ ระเหยออกได้หมด ได้มากกว่าวิธีอื่นๆ เนื่องจากเกิดความร้อนสูง

- เป็นวิธีที่ใช่น้ำน้อยเพียง 9 ลิตร โดยที่ไม่มีการถ่ายน้ำทิ้ง และที่สำคัญก็คือ "ไม่มีกลิ่นเหม็น"

สำหรับขั้นตอนการทำ เป็นสูตรของท่านอาจารย์ รศ.ดร.สมชัย จันทร์สว่าง และรูปที่นำมาประกอบ เป็นรูปบรรยากาศการอบรมการเลี้ยงไส้เดือนของอาจารย์ต้น ณ ต้นกล้า ฟาร์มไส้เดือน

วัตถุดิบที่ใช้ 

- ขี้วัวนม 2 ส่วน (กรณีผสมขี้วัวหรือขี้ไก่ ต้องอย่าเกิน 20%)

- ขุยมะพร้าว 1 ส่วน หรือก้อนเห็ดเก่า

ขั้นตอนการทำ ดังนี้

1. เตรียมบัวรดน้ำขนาด 3 ลิตร บรรจุน้ำเต็ม

2. มูลวัวนมป่นระเอียดแล้ว จำนวน 16 ขัน ตวงแบบพอดี ไม่ต้องพูน จากนั้นทำการเทลงกะละมังและรดน้ำให้ได้ความชื้นโดยประมาณที่ 50% 

วิธีเช็คความชื้น 50% (ต้องทำ 2 ครั้ง)

ครั้งที่ 1 กำและบีบ

- น้ำหนักประมาณฝรั่งจับมือสวัสดี จะต้องไม่มีน้ำไหลซึมออกจากซอกนิ้ว หรืออาจมีแต่เพียงเล็กน้อย

- ทำการวางเบดดิ้งลง และยังคงจับตัวกันเป็นก้อน ไม่แตกตัวออกจากกัน

ครั้งที่ 2 บีบที่น้ำหนักประมาณการนวดผ่อนคลายกล้ามเนื้อ (ไม่แรงแบบคั้นกระทิ) จะต้องมีน้ำไหลออกจากซอกนิ้ว เมื่อวางเบดดิ้งลงแล้ว ยังคงจับตัวกันเป็นก้อน ไม่แตกจากกัน

3. เตรียมขุยมะพร้าว จำนวน 1 ส่วน หรือ 8 ขันพูนๆ (คัดแยกขุยมะพร้าวที่มีเส้นใยออกไปบางส่วน) เทลงในภาชนะผสม ทำการคลุกเคลาให้เข้ากัน พร้อมกับใช้บัวรดน้ำลงไปให้ได้ความชื้นที่ 50% 

4. นำเบดดิ้งที่ผ่านการเช็คความชื้นที่กำหนดไว้แล้ว บรรจุลงกระสอบไม่เคลือบ มัดปากกระสอบให้แน่นและห้ามกระทุ้งกระสอบเด็ดขาด

5. นำกระสอบที่บรรจุเบดดิ้งดังกล่าวไปวางไว้ในที่ร่ม อากาศถ่ายเท และใช้กระสอบเปล่าอีกใบคลุมทับไว้อีกชั้น ทุกๆ 4 วันต้องทำการพลิกกระสอบ หมักไว้เป็นระยะเวลา 14 วัน (ขึ้นอยู่กับมูลวัวที่ใช้) หรือจะหมักนานกว่า 14 วันก็ได้ แต่ไม่ควรเกิน 30 วัน เพราะจะกลายเป็นปุ๋ยหมักสมบูรณ์ ไม่เหลือธาตุอาหารให้ไส้เดือนแล้ว 

ระหว่างหมักอยู่ในกระสอบ อุณภูมิเบดดิ้งภายในกระสอบจะเพิ่มขึ้นจนถึงวันที่ 7 ที่ประมาณ 50-60 องศา C (ความร้อนดังกล่าวเกิดจากการเพิ่มขึ้น หรือการแตกตัวของจำนวนจุลินทรีย์จาก 1 เป็น 2 จาก 2 เป็น 4 จาก 4 เป็น 8 ไปเรื่อยๆ... ซึ่งเรียกกระบวนการนี้ว่า "เมตาบอลิซึม" ) และความร้อนจะค่อยๆ ลดลงจนถึงวันที่ 14 

2. วิธีแบบแช่น้ำ

เป็นวิธีที่ง่าย ใช้เวลาในการทำแตกต่างกันไปตามสูตร หรือประสบการณ์ของแต่ละคน ซึ่งวิธีที่จะบอก เป็นวิธีที่ได้ทดลองทำแล้วได้ผลลัพธ์เป็นที่น่าพอใจ โดยมีรายละเอียดดังนี้

ขั้นตอนการทำ ดังนี้

1. นำมูลวัวนมที่เตรียมไว้ เทลงภาชนะสำหรับแช่...

2. เปิดน้ำใส่ให้จนท่วมมูลวัว ถ่ายน้ำทิ้งทุก 24 ชั่วโมง แช่ทิ้งไว้ 3 วัน (ขั้นตอนนี้สามารถลดหรือเพิ่มวันแช่ได้ ขึ้นอยู่กับมูลวัวนมที่ได้มาว่าน่าเชื่อถือมากน้อยแค่ไหน คือ เป็นมูลที่แห้งสนิท และไม่ล้างคอกวัวด้วยโซดาไฟ)

3. นำขึ้นจากน้ำที่ผ่านระยะเวลาการแช่ที่กำหนด พักให้สะเด็ดน้ำอีกราว 1-2 วัน เพื่อให้แน่ใจว่าเบดดิ้งไม่เกิดแก๊ส หรือเกิดความร้อนขึ้นอีก สามารถทดสอบได้โดยการเอามือลงไปซุกในเบดดิ้ง ถ้ารู้สึกเย็นมือ แสดงว่าใช้งานได้ แต่ถ้ายังอุ่นๆ ให้นำไปแช่ใหม่

กรณีเบดดิ้งที่แช่พร้อมใช้ แต่ใช้ไม่หมด สามารถเก็บไว้ได้โดยการบรรจุใส่กระสอบถุงดำ มัดปากให้สนิท จัดวางไว้ในร่มไม่โดยแดด เก็บได้ราว 3-4 เดือน

หรือสามารถแช่มูลวัวนมลงไปได้ทั้งกระสอบ ซึ่งกระสอบดังกล่าวต้องเป็นกระสอบไม่เคลือบกันน้ำ และอย่าลืมหาอะไรมาวางกดทับเพื่อให้กระสอบจมน้ำทั้งหมด

เนื่องจากวิธีแบบแช่น้ำ เป็นวิธีที่ส่งกลิ่นเหม็นรุนแรง แต่มีวิธีที่สามารถช่วยทำให้กลิ่นลดลงไปได้บ้าง นั่นก็คือ...

ใช้ภาชนะสำหรับแช่ที่มีฝาปิดมิดชิด หรือสามารถดัดแปลงถังโดยการเจาะรูใส่วาล์วก๊อกเปิด-ปิด สำหรับต่อท่อ หรือสายยาง เพื่อปล่อยน้ำทิ้ง หรือจะไส่ EM ผสมน้ำลงไปในถังแช่ ก็ช่วยลดกลิ่นได้เช่นกัน

อีกวิธีคือ...

ใช้น้ำรดขี้วัวให้น้ำไหลผ่านเยอะๆ ประมาณ 3-4 วัน ก็สามารถเอามาใช้ได้เช่นกัน

เสริม...

การเลือกมูลวัวที่ดี เหมาะสำหรับนำไปทำเป็นเบดดิ้ง ต้องมีลักษณะดังนี้

1. สีออกเหลืองน้ำตาลอ่อนๆ

2. มีความแห้งสนิท 

3. น้ำหนักราว 12-13 กิโลกรัม กรณีไม่มีตราชั่ง สามารถทดสอบน้ำหนักได้โดยใช้มือที่ถนัดข้างใดข้างนึง ยกกระสอบมูลวัวขึ้น ถ้ายกได้แสดงว่าผ่าน แต่ถ้ายกไม่ได้หรือรู้สึกหนัก สันนิษฐานได้ว่ามูลวัวที่บรรจุในกระสอบมีหิน กรวด หรือยังไม่แห้งสนิท